AİHM, "Kamu görevlilerinin meslekten ihracına ilişkin Türkiye aleyhine yapılan kitlesel başvuruların incelenmesine yönelik özel tedbirler" konulu yazılı bir açıklama yaptı. Açıklamada, şunlar kaydedildi:
"Türkiye'de 2016 yılında gerçekleşen darbe girişiminin ardından devlet memurları, yargı mensupları, askeri personel ve diğer kamu görevlilerinin meslekten ihracına ilişkin AİHM'e yapılan başvuruların idari olarak etkin bir şekilde yönetilmesi amacıyla, 1 Ocak 2026 tarihi itibarıyla bir takım özel tedbirler yürürlüğe girecektir.
2025 yılının Ekim ayı ortasından bu yana Mahkeme'ye, devlet memurlarının, yargı mensuplarının, askeri personel ve diğer kamu görevlilerinin meslekten ihracına ilişkin Türkiye aleyhine çok sayıda başvuru yapılmıştır. Mahkeme yakın gelecekte, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi kapsamında aynı veya benzer şikayetleri içeren kitlesel bir başvuru dalgası gerçekleşebileceğini öngörmektedir. Bu çerçevede, Mahkeme Başkanı, adalet sisteminin sağlıklı bir şekilde işletilebilmesi amacıyla, Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğü tarafından beklenen başvuru dalgasının yönetilmesine yönelik birtakım özel idari tedbirler alınması gerektiğine karar vermiştir.
Bu tedbirlerin arasında, başvuruların bir kapak sayfasıyla sunulması, başvurucuların Mahkeme'nin internet sitesinde yer alan resmi başvuru formunu indirmesi ve elektronik olarak doldurması ve hem kapak sayfasının hem de başvuru formunun her bir başvurucu için ayrı ayrı doldurulması, çıktılarının alınması ve bu şekilde gönderilmesi bulunmaktadır.
Söz konusu başvurularda başvurucuların, başvuru formunda açıkça belirtilmesi gereken meşru bir mazeret sundukları durumlar haricinde, Mahkeme’nin Elektronik İletişim Hizmetleri (eComms) aracılığıyla yapacakları yazışmalarında kullanacakları bir e-posta adresi bildirmeleri zorunludur. Bu başvuruların incelenmesine ilişkin süreç hakkında iletişim, Mahkeme tarafından basın bildirileri aracılığıyla yürütülecektir."
İç hukuk yolları tamamlanınca başvuruların arttığına işaret edildi
Açıklamada, yer alan arka plan bölümünde, "2025 yılının Ekim ayı ortasından bu yana Mahkeme'ye, devlet memurları, yargı mensupları, askeri personel ve diğer kamu görevlilerinin ulusal güvenliğe karşı tehdit oluşturan yapılara, özellikle de Türk makamları tarafından 'Fetullahçı Terör Örgütü/Paralel Devlet Yapılanması – FETÖ/PDY' olarak tanımlanan örgüte mensup olmaları iddiasıyla veya bu yapılarla olan iltisakları ve irtibatları nedeniyle, meslekten ihracına ilişkin Türkiye aleyhine çok sayıda başvuru yapılmıştır. 15 Temmuz 2016'daki darbe girişiminin ardından gerçekleşen bu ihraçların sonrasında Türkiye'deki idare mahkemeleri ve Anayasa Mahkemesi önünde birçok dava açılmış ve konuya ilişkin Anayasa Mahkemesi birkaç ilke kararı vermiştir. Son dönemde AİHM'e yapılan başvuru sayısındaki artışın bu kararları takiben gerçekleştiği gözlemlenmiştir" tespitine yer verildi.
"Bu denli yüksek sayıdaki başvurunun, olağan bir şekilde işleme alınması mümkün görünmüyor"
Açıklamada, "Kamu görevinden ihraç edilen memur ve diğer kamu görevlilerinin sayısının çok yüksek olması nedeniyle Mahkeme, Sözleşme kapsamında aynı veya benzer şikayetlerin öne sürüldüğü kitlesel bir başvuru dalgası gerçekleşeceğini öngörmektedir. İdari açıdan, bu denli yüksek sayıdaki başvurunun, Mahkeme'nin Sözleşme'nin 19. maddesinde öngörülen görevlerini yerine getirme ve Sözleşme'nin 34. maddesi uyarınca bireysel başvuru hakkının etkinliğini koruma kapasitesinden taviz vermesi sonucunu doğurmadan, olağan bir şekilde işleme alınması mümkün görünmemektedir. Bu şartlarda, söz konusu başvuruların Mahkeme'ye ulaştıkları andan itibaren etkin bir şekilde yönetilebilmeleri amacıyla özel tedbirlerin hayata geçirilmesi gerekmektedir" ifadelerine yer verildi.
Tedbirler...
Mahkeme Başkanı'nın Mahkeme İç Tüzüğü'nün 9. maddesi uyarınca sahip olduğu yetki çerçevesinde adalet sisteminin sağlıklı bir şekilde işletilmesi ve meslekten ihraç davaları kategorisi kapsamında sunulan bu başvuru grubunun idari açıdan etkin bir şekilde ele alınabilmesi amacıyla, Mahkeme Yazı İşleri Müdürlüğü tarafından özel tedbirler alınması gerektiğine karar verdiği aktarılarak, söz konusu tedbirler şöyle belirtildi:
"Başvurular Mahkeme'ye, https://www.echr.coe.int/web/echr/coverpage-tur adresinden temin edilebilecek bir kapak sayfası eşliğinde sunulmalıdır. Bu belgeye ayrıca Mahkeme'nin internet sitesindeki 'Applications (Başvurular) – Applicants - Other languages (Başvurucular -
diğer diller) – Türkçe' sekmesi üzerinden ulaşılabilir. Bu kapak sayfası, başvuruların doğru bir şekilde tespit edilmesini, kaydedilmesini ve işleme alınmasını kolaylaştırmak için hazırlanmış önemli bir idari belge olup, Mahkeme'nin resmi başvuru formunu ikame etmeyecek ve şikayetlerin hukuki değerlendirmesini yapmak amacıyla kullanılmayacaktır. Kapak sayfasındaki tüm alanların elektronik olarak doldurulması ve daha sonra kapak sayfasının çıktısının alınması zorunludur. Çıktısı alınan kapak sayfasının üzerinde her bir başvurucuya özgü bir QR kod bulunacaktır. Bu kapak sayfasının Mahkeme'ye gönderilen başvuru formunun en üstüne konulması gerekmektedir.
Kapak sayfasında yer alan sorular, başvuru sürecini daha sistemli bir şekilde yürütebilmek amacıyla, Mahkeme'ye şimdiye kadar gelen benzer başvurulardaki ortak unsurlar ışığında geliştirilmiştir. Başvurucuların sorulara doğru ve gerçeğe uygun şekilde cevap vermesi beklenmektedir.
Yazı İşleri Müdürlüğü'nün idari ihtiyaçları ve iç hukuktaki gelişmeler doğrultusunda kapak sayfası zaman zaman güncellenebileceğinden, başvurucuların yukarıdaki internet adresinde yer alan kapak sayfasının en son versiyonunu kullandıklarından emin olmaları tavsiye edilir.
Ayrıca başvurucular, Mahkeme'nin internet sitesinde yer alan resmi başvuru formunu kullanmaya devam etmelidir. Mahkeme'nin internet sitesinden indirilen ve başvurucunun bilgilerinin doğrudan Mahkeme'nin veri tabanına kaydedilmesini kolaylaştıran kişiye özgü bir barkod bulunduran bu başvuru formu, elektronik olarak doldurulmalıdır. Doldurulan form kaydedilmeli ve Mahkeme'ye gönderilmek üzere çıktısı alınmalıdır. Başvurucunun şikayetleri münhasıran, Mahkeme İç Tüzüğü'nün 47. maddesine uygun olarak doldurulmuş olması gereken bu formun içeriği üzerinden değerlendirilecektir. Başvuru formu doldurulurken Mahkeme İç Tüzüğü'nün 47. maddesine riayet edilmemesi, başvuruların Mahkeme tarafından incelenmemesine yol açabilir.
Hem başvuru formu hem de kapak sayfası, bir temsilci tarafından birden fazla başvurucu adına başvuru yapılması durumunda dahi, her bir başvurucu için ayrı ayrı doldurulmalı ve çıktıları alınmalıdır."
Açıklamada, "Bu talimatlara riayet edilmemesi, özellikle de kapak sayfasının gönderilmemesi, zorunlu ve kaçınılmaz olarak başvurunun işleme konulmasında kayda değer gecikmelere sebep olacaktır" uyarısında bulunuldu.